RED DE ZANDHAGEDIS

Red de zandhagedis op de sallandse heuvelrug

In steeds meer Nederlandse natuurgebieden worden ATB-routes ofwel mountainbike-routes aangelegd. Leuk voor het toenemende aantal beoefenaren van deze sport, maar ook een levensgroot risico voor verstoring van de fauna in deze gebieden en erger.

De ATB-route over de Sallandse heuvelrug – over terreinen van Staatsbosbeheer en Natuurmonumenten – zijn hiervan een kwalijk voorbeeld. De route gaat namelijk dwars door het territorium van de beschermde zandhagedis, die bij tientallen wordt doodgereden.

Reden voor NatuurAlert om hiertegen in actie te komen.

Aanpassing van de route lijkt een voor de hand liggende zaak, want de natuurbeschermingswet wordt hier met voeten getreden, maar zo vanzelfsprekend als het lijkt, is het niet. De juristen van de terreinbeheerders weten de mazen in de wet goed te benutten. Het vergt dan ook veel juridische expertise en een lange adem om zowel het recht als het gezonde verstand te doen zegevieren.

Nog opmerkelijker is dat het feit, dat een zeldzame en daarom wettelijk beschermde diersoort ernstig te leiden heeft onder deze vorm van recreatie, geen enkel bezwaar vormt voor Staatsbosbeheer en Natuurmonumenten, organisaties die zijn opgericht om de natuur te beschermen. Snapt u het nog?

De Mountainbikeroute op de Sallandse Heuvelrug

In het beschermd Natura 2000-gebied Sallandse Heuvelrug is een mountainbike tracé (MTB-tracé) aangelegd van circa 29 km lengte. Er zijn verschillende aanrijroutes die geen deel uitmaken van het vastgelegde officiële MTB-tracé maar waar wel mountainbikers gebruik van maken.

Het MTB tracé en de aanrijroutes

Het is een drukke MTB route, een route die ook veelvuldig wordt gebruikt door o.a hazelwormen en zandhagedissen om lekker te zonnen. Recreatie en natuurbescherming gaan hier niet goed samen.

29 km - 95 dode dieren

Het MTB-tracé is zeer regelmatig nagelopen en dode reptielen, hazelwormen en zandhagedissen zijn in kaart gebracht met datum en exacte locatie. De aantallen gevonden dode dieren, zandhagedissen en hazelwormen zijn minimale aantallen.

De vrijwilligers die dit in kaart brengen lopen de route twee maal per week deels af. De westkant vaker dan de oostkant. Het werkelijk aantal gedode dieren zal daarom veel hoger liggen omdat niet elke meter van het MTB-tracé dagelijks kan worden nagelopen. Uit literatuurreferenties blijkt dat bij hagedissen de volgende ochtend al ruim de helft van de verse verkeersslachtoffers is weggewerkt door aaseters (kraaien, vossen, egels etc). De reptielen kunnen, eenmaal dood, worden opgegeten of onder het zand verdwijnen doordat bandensporen zand opwerpen. (Bron: “Een andere kijk op het aan te leggen fietspad door de AWD ter hoogte van de Stokmansberg”, John Mulder, 2016)

In 2018 zijn meer dan 40 dieren gedood (20 hazelwormen en 20 zandhagedissen), in 2019 ruim 50 dieren, (41 hazelwormen en 13 zandhagedissen) en in 2020 tot nu toe al bijna 95 reptielen gedood, het betrof het 63 hazelwormen en 25 zandhagedissen.

Zoals aangegeven zijn de gerapporteerde waarden een onderschatting van de werkelijkheid en het werkelijk aantal gedode dieren kan twee tot drie keer meer kan zijn dan de nu gerapporteerde waarden. Voor 2020 zou het werkelijk aantal gedode dieren dan respectievelijk circa 126 tot 204 hazelwormen en 50 tot 75 zandhagedissen bedragen.

In onderstaande grafiek is het aantal gevonden doodgereden dieren uitgezet. De getallen geven het aantal dode dieren aan per jaar.

Elk jaar weer opnieuw

De zandhagedissen en hazelwormen worden elk jaar weer opnieuw doodgereden. De MTB route is al een aantal maal verlegd maar dat heeft geen resultaat. Het aantal doodgereden dieren stijgt zelfs jaar na jaar.

Er is amper bekend waar de grote populaties zich in het gebied bevinden. Het verleggen van de route is puur trial-and-error, het is in feite onbekend of een andere route beter of juist slechter uitpakt. Tot nu toe zijn de route aanpassingen geen verbeteringen.

Op de kaart staan de doodgereden dieren. Groen zijn de slachtoffers onder zandhagedissen, bruin zijn de hazelwormen.

Niet alle dieren worden gevonden. Dode dieren verdwijnen snel onder het zand als een andere MTB’er er langs fietst. En een dood dier blijft niet liggen omdat het voedsel is voor andere dieren.

In de praktijk blijkt dat dode dieren een tot twee dagen nog te vinden zijn. Daarom rijden vrijwilligers regelmatig de route.