De afgelopen jaren is het aantal mountainbikeroutes sterk uitgebreid. Deze routes worden vaak aangelegd in of dicht bij de schaarse natuurgebieden die ons land rijk is, zoals in het Nationaal Park de Sallandse Heuvelrug. Vreemd genoeg wordt bij de aanleg van deze routes nauwelijks gekeken naar de gevolgen ervan voor de natuur. Zelfs natuurbeheerders als Staatsbosbeheer en Natuurmonumenten lijken de schade aan flora en fauna voor lief te nemen, ook wanneer sprake is van wettelijk beschermde natuur, zoals in het geval van bedreigde diersoorten als de zandhagedis en hazelworm.
De zandhagedis is een zwaar beschermde reptielensoort. Beschermde dieren mogen volgens de wet niet worden verstoord en zeker niet worden doodgereden. Toch gebeurt dit op vrij grote schaal, ook op delen van de mountainbikeroute op de Sallandse Heuvelrug. Dit blijkt uit een in de jaren 2018, 2019 en 2020 door reptielendeskundige Anton van Beek uitgevoerd onderzoek.
Om die reden heeft Stichting NatuurAlert Nederland al op 14 september 2020 een handhavingsverzoek ingediend bij de provincie Overijssel. Gevraagd werd om met ingang van maart 2021 delen van de mountainbikeroute te sluiten voor publiek. In maart komt de zandhagedis namelijk uit zijn winterslaap.
Provincie Overijssel stelt handhaving uit, rechter gaat mee
De reactie van de provincie liet lang op zich wachten. In november kreeg NatuurAlert bericht dat op 12 januari 2021 een besluit zou worden genomen. Vervolgens werd dit besluit uitgesteld tot 1 juli met als argument dat de provincie eerst een eigen onderzoek wilde laten verrichten. Opmerkelijk, want de wet staan zo’n tweede uitstel helemaal niet toe.
Daarom is NatuurAlert bij de rechtbank in Zwolle in beroep gegaan tegen deze beslissing. Ook werd de rechtbank bij wijze van voorlopige voorziening verzocht om per direct delen van de mountainbikeroute voorlopig te sluiten om te verhinderen dat ook dit jaar weer veel zandhagedissen worden doodgereden.
Tot grote verbazing van NatuurAlert heeft de rechter de betrokken partijen in zijn geheel niet opgeroepen voor de gebruikelijke hoorzitting en het beroep kennelijk ongegrond verklaard.
De rechter ging – nota bene zonder wederhoor – mee met het standpunt van de provincie dat de onderzoeker, de heer Van Beek niet onpartijdig is. Zowel de provincie als de rechter gaan hiermee voorbij aan het feit dat de heer van Beek een erkend hagedissendeskundige is en dat zijn onderzoek voldoet aan alle wetenschappelijke maatstaven.
Al even curieus is dat de provincie in zijn verweer een uitspraak van de Raad van State aanhaalt, die het standpunt van NatuurAlert bevestigt dat het onderzoek van de heer Van Beek juist wel onpartijdig is. De Raad van State geeft namelijk aan dat bewijs van een burger toegelaten is als deze burger een ter zake deskundige is en als zijn bevindingen op schrift zijn gesteld.
Het onderzoek van de heer Van Beek voldoet zonder enige twijfel aan beide voorwaarden.
NatuurAlert gaan in verzet tegen uitspraak rechter
Het spreekt dan ook voor zich dat NatuurAlert in verzet is gegaan tegen de uitspraak van de rechter en de rechtbank heeft verzocht om het beroep alsnog te behandelen. In verzet heeft NatuurAlert ook uitdrukkelijk verzocht om op een zitting te worden gehoord. NatuurAlert heeft Advocatenkantoor BenthemGratama uit Zwolle in de arm genomen om de procedure te voeren.
Natuur Alert ziet de uitkomst van de procedure met vertrouwen tegemoet.
Hoi.
Wordt dmv het afsluiten niet juist meer schade berokkend dan het bespaard?
Als er nog niet 1% van de totale populatie zandhagedissen wordt aangereden kan dat acceptabel zijn als daar tegenover staat dat de mountainbikers (en wandelaars, niet te vergeten) daardoor geen schade veroorzaken in het overige gebied (omdat ze alleen op de aangewezen route rijden / lopen).
Beste Alex, de mountainbike-sport is de laatste paar jaar spectaculair gegroeid. Dat is op zich geen probleem; er zijn zelfs in Nederland volop mogelijkheden om buiten de (beschermde) natuur uitdagende routes aan te leggen, waar de natuur geen schade van ondervindt. Maar daar denken veel MTB-clubs anders over. Onder het credo ‘de natuur is van iedereen’ nemen zij steeds meer bezit van de in ons land zo schaarse natuur. Inmiddels zijn er zo’n 245 officiële mountainbike-routes, waarvan helaas een groot deel door gebieden die op de eerste plaats bestemd zijn voor het behoud van bedreigde ecosystemen en dier- en planten soorten. Dat botst, want de sterk toegenomen drukte in de natuur levert een zodanige verstoring op dat de leefgebieden van vaak zeldzame soorten nog kleiner worden dan ze al zijn. Onze neiging om eindeloos te blijven marchanderen (1% minder zandhagedissen per jaar is dat erg?) heeft ons gebracht waar we nu zijn: op de rand van de ineenstorting van de natuur op wereldschaal. Toegegeven, dat lijkt sommige mensen nog steeds niet te boeien, maar misschien kunnen we die door onze activiteiten toch tot nadenken stemmen.
Let wel: de situatie van de natuur is in Nederland bijzonder precair. We leven in een van de dichtstbevolkte gebieden van de wereld en vrijwel elke vierkante meter grondgebied wordt benut. Er is in ons land daarom bijzonder weinig natuur over, zodat er geen enkele marge bestaat: de natuur kan zich niet verder terugtrekken en mede daardoor is sprake van een schrikbarende afname van soorten dieren en planten. Dat is dus niet alleen het gevolg van milieuvervuiling en klimaatverandering.
Het is dan ook vreemd dat sommige natuurbeheerders, waaronder Staatsbosbeheer, actief meewerken aan de aanleg van MTB-routes en andere voorzieningen voor high impact recreatie in beschermde natuur, zelfs in Natura 2000-gebieden. Blijkbaar wegen andere belangen voor hen zwaarder, want door mee te gaan in de ‘vraag van het publiek’ dragen zij bij aan het ondergraven van hun eigen doelen op het vlak van het behoud van de natuur. Zelfs het risico dat er, bij het ontbreken van een MTB-route in een bepaald gebied, MTB-liefhebbers zouden kunnen zijn die al helemaal geen respect voor de natuur kunnen opbrengen en buiten de officiële paden door de natuur gaan crossen, is wat ons betreft geen argument voor het aanleggen of handhaven van routes die schadelijk (kunnen) zijn. Er zijn elders namelijk uitstekende mogelijkheden, sterker nog, het nieuwe regeerakkoord voorziet in nieuwe buffernatuur tussen de bestaande hoogwaardige natuur en gebieden van intensieve landbouw. Dat biedt uitzicht op aantrekkelijke overgangszones, waar zonder de huidige bezwaren nieuwe, misschien nog wel veel uitdagender MTB-routes en andere infrastructuur voor intensieve recreatie kunnen worden aangelegd. Weet dus dat wij niet tegen mountainbiken zijn, maar wel tegen MTB-routes op de foute plaatsen.
Bedankt voor uw duidelijke antwoord! Grotendeels mee eens. Alleen vergeet u een belangrijk ding. De actieradius van fietsers en mountainbikers is beperkt, dus ze zullen niet vaak met de auto ergens naar toe rijden om vervolgens te fietsen of mtben. Dat gebeurt in de nabije omgeving. Vandaar dat men niet kan stellen dat er zomaar voor iedereen genoeg mogelijkheden zijn. Die overganszones komen er nooit en als er al een paar worden aangelegd ben je 15 jaar verder helaas. Dat beseft u als expert vast wel. En tot die tijd is de natuur vogelvrij voor iedereen die iets wil maar geen alternatieven heeft. Misschien dat er een overgangsperiode nodig is om al dit soort routes naar de bufferzones te kunnen verplaatsen?
Ook al lijkt het er soms niet op; beschermde natuurgebieden zijn er primair voor het behoud van de ecosystemen en soorten planten en dieren. De afgelopen jaren is de recreatiedruk op natuurgebieden als Nationaal Park de Sallandse Heuvelrug sterk toegenomen, met aantoonbaar schadelijke gevolgen als verstoring en het vrij massaal doodrijden van beschermde reptielen. Het deels afsluiten van een ATB-route kan inderdaad het beoordelingsvermogen van sommige recreanten te boven gaan met ongewenste effecten. Wij zien dan ook liever dat de complete ATB-route verplaatst worden naar buiten de Sallandse Heuvelrug.
De afsluiting van een deel van de route is wel een hoopvol begin. Wij hopen namelijk dat het afsluiten van ook slechts een deel van de ATB-route bijdraagt aan herbezinning over de bescherming van de schaarse natuur die we in ons land nog hebben. Zeker gezien de schaarste en de mate van kwetsbaarheid is er een groot spanningsveld met de al maar toenemende recreatiebehoefte, een behoefte die door onze overheden en natuurbeheerders gestimuleerd wordt met de aanleg van steeds meer infrastructuur in de beschermde natuur. Dit handelen staat haaks op het door dezelfde overheden en natuurbeheerders gehuldigde streven om verder verlies van biodiversiteit tegen te gaan en is dus contraproductief en volstrekt achterhaald. Er zijn goede mogelijkheden om nieuwe ‘buffernatuur’ rond de steden en de beschermde natuur te realiseren, waar volop gerecreëerd kan worden zonder de huidige aantasting van de beschermde natuur.
U geeft aan dat “er goede mogelijkheden zijn om nieuwe buffernatuur rond de steden te realiseren”. Hoe ziet u dat? Dit is veelal landbouwgrond of grond van particulieren. Of dit gebied is in zicht voor uitbreiding wonen/ bedrijvigheid (we krijgen immers steeds meer inwoners/ veranderende woonhoeften).
Dus hoe kunnen we dit aanwenden voor recreatie?
Daarnaast de vraag of dit de beleving en waardering van de beschermde natuur niet tegengaat. Waar je niet meer mag komen als inwoner, kan je ook niet ervaren. Is dat niet een gevaar?
Beste Maria, we leven in een van de dichtstbevolkte landen van de wereld. We zien op veel fronten dat grenzen worden bereikt en overschreden. De onbalans gaat niet alleen ten koste van de laatste beetjes restnatuur die Nederland nog kent, maar ook van de leefbaarheid van ons land voor mens en dier. Door de almaar toenemende vraag naar grond voor economische activiteit, verkeer en wonen blijft er steeds minder ruimte over voor recreatie en natuur. Ook gaat dit ten koste van de leefbaarheid in algemene zin: overal is drukte, lawaai, lichtvervuiling en milieuschade.
Zonder een betere regie op het gebruik van de schaarse ruimte en een breed gedragen visie op de toekomst, waarin alle functies die van belang zijn voor welvaart en welzijn beter in balans gebracht worden, gaat het bergafwaarts met de leefbaarheid, de volksgezondheid, de maatschappelijke stabiliteit en de natuur.
De stikstofproblematiek is slechts een van de gevolgen van het ontbreken van regie en het voor zich uitschuiven van maatregelen door onze overheden en politieke partijen. Partijen die de koe serieus bij de horens willen vatten, maken zich nu eenmaal niet populair. Als dan uiteindelijk toch wordt bijgestuurd, dan gaat dat niet zonder pijn. Om de leefbaarheid van steden enerzijds en de essentiële natuur anderzijds in stand te kunnen houden, zal inderdaad grond een andere bestemming moeten krijgen dan wat normaliter het geval zou zijn. Economische groei is niet in alle opzichten zaligmakend; het werkt langzamerhand zelfs tegen ons: tekorten aan grondstoffen en energie, teveel milieuschade met ernstige gevolgen voor de volksgezondheid, gebrek aan respect voor mens en dier.
De roep om nieuwe buffernatuur dichtbij de steden en rond essentiële natuurgebieden, lijkt nu in ieder geval weerklank te vinden bij de nieuwe coalitie. De implicatie is inderdaad dat landbouwgrond zal moeten worden bestemd voor de vorming van deze nieuwe natuur.
De bestaande natuur moet zeker beter worden beschermd tegen ‘high impact’ recreatie, maar dat wil helemaal niet zeggen dat mensen er niet zouden mogen komen. Door de aanleg van nieuwe natuur met recreatieve functies zal de recreatiedruk in de hoogwaardige natuur sowieso al wat afnemen. Door het verplaatsen van MTB-routes, pannenkoekenhuizen en andere voorzieningen naar die nieuwe natuur, wordt de natuurbeleving in de bestaande natuur alleen maar beter.
Ik hoop zo ontzettend dat dit gaat lukken! Bufferzones zijn namelijk ook weer extra natuur, hoe meet hoe beter! Maar weet dat het wishfull thinking is.
Hoe zou de aanleg van bufferzones versneld kunnen worden?
Totdat de bufferzones er zijn moeten mensen ook ergens kunnen recreëren. En als intussentijd het niet wordt gereguleerd met routes en handhavers is de natuur helemaal vogelvrij. Dat wil ook niemand.
Goed dat de rechter besloten heeft de sluiting van de MTB routes op de Sallandse Heuvelrug nog even uit te sluiten. Terecht wordt er een kort geding aangespannen omdat de aangelegde mountainbike routes alhier juist helpen de fietsers weg te houden van de kwetsbare gebieden. Daarnaast is mountainbiken één van de meest natuurvriendelijke sporten.
Het zou natuuralert daarnaast sieren als niet een eenzijdige aanpak richting mountainbikers wordt ingezet maar een brede aanpak richting alle recreanten. Wandelpaden, ruiterpaden, bosbouwpaden, treinverbindingen, wegen, andere infrastructuur, allemaal doorkruisen ze deze bossen.
Ik ben groot voorstander van aandacht en respect voor de Nederlandse natuur, maar mountainbikeroutes zoals deze faciliteren natuurliefhebbers zoals fietsers en wandelaars juist op een goede en veilige manier samen van het bos gebruik te maken, én ze houden recreanten weg van de kwetsbare gebieden. Deze vorm van reguleren zouden we moeten koesteren!
Niet de rechter, maar de provincie Overijssel heeft besloten om de sluiting van de blauwe MTB-route op de Sallandse Heuvelrug twee weken uit te stellen. Men legt de verantwoordelijkheid voor het natuurbeleid liever bij de rechter.
Zoals wij hiervoor al hebben uitgelegd, is van een eenzijdige aanpak van de MTB-beoefenaren geen sprake. Wij hebben niets tegen de sport als zodanig. Wel vinden wij dat de routes beter verplaatst kunnen worden naar omgevingen waar de natuur minder kwetsbaar is.
In algemene zin zou het beter zijn als terreineigenaren en overheden zich zouden inspannen om de recreatiedruk in beschermde natuur te verminderen. Dat kan onder meer door het beperken van de recreatieve infrastructuur, zoals nu op de Veluwe gebeurt. Daarnaast biedt de aanleg van bufferzones rond de beschermde natuur uitstekende mogelijkheden voor de aanleg / verplaatsing van recreatieve infrastructuur. Dat geldt niet alleen voor MTB-routes, maar ook voor onder meer fietspaden, hardloop-trails en horeca.